COLUMN - Verhaal achter de Platenhoes - Grateful Dead – Aoxomoxoa [1969]
Vijftig jaar geleden was ‘De Boerderij’ een poel van verderf. Dat vond althans burgerlijk Zoetermeer.
Een kraakpand waar obscure muziek werd gedraaid en werd geblowd. Dat kon niet goed gaan. Dit is te zien in de prachtige documentaire ’50 jaar Boerderij, van kraakpand tot internationaal poppodium’ van Marc Waltman.
Ja, er werd ongetwijfeld geblowd toen. Maar in wezen was dat vrij onschuldig, zeker als je het afzet tegen het zware werk, en dan met name LSD, dé psychedelische drug uit de tijd van de flower power. Hallucinerend én gevaarlijk, want een bad trip lag altijd op de loer. En die kon tot de dood leiden. In de woorden van de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary: ‘Om de hel te peilen of engelachtig te zweven, neem je gewoon een snufje psychedelicum’.
De flower power van de jaren zestig, met zijn nadruk op vrede, persoonlijke ontwikkeling en alternatieve leefstijlen, was ook de periode dat de LP de single inhaalde als het dominante format om muziek te maken. Geen nummertjes meer van vier minuten, maar lange, ambitieuze en complexe nummers. Soms een beetje veel gepiel door de LSD-inname, maar dat mocht de pret niet drukken. Deze psychedelische rock was de voorloper op de progressieve rock uit de jaren zeventig.
Een van de grote namen van de psychedelische rock was Grateful Dead. De bandleden liepen graag te koop met hun LSD-gebruik. Op de hoes van de LP Aoxomoxoa uit 1969 kun je met een beetje fantasie (of een snufje drugsgebruik) de bandnaam, grafisch vervreemd, lezen als ‘ WE ATE THE ACID" - een letterlijke verwijzing naar de toenmalige intensieve consumptie van de favoriete drug van de band.
De hoes en titel van het album zijn ontworpen coverartiest Rick Griffin. De titel Aoxamoxoa is een palindroom, een woord dat twee kanten op hetzelfde woord vormt, uitgesproken als "ox-oh-mox-oh-ah". Waar het op slaat heb ik niet kunnen achterhalen, waarschijnlijk is het een nonsenswoord.
Griffin was zelf ook niet vies van LSD. Hij vertelt dat hij tijdens een LSD- trip een visioen van de oneindigheid en ‘Alles is leven’ kreeg. Hij ontwierp daarna deze bijzondere platenhoes.
Het onderste gedeelte toont de dood, wedergeboorte en de levenscyclus, met vruchtbaarheidssymbolen en op Egypte gebaseerde beelden. Op de bovenkant is een zon afgebeeld die ook dienst doet als eitje dat wordt bevrucht. De spermacellen vliegen de zon ‘om de oren’ die uit een doodskop komen. Beide zijden zijn voorzien van gestileerde wierookvaten.
Voor Griffin staat de hoes voor de hele kosmos. Tja. Ik vrees dat ik te nuchter ben om dat er in te zien. Maar ik zit dan ook niet zoals Griffin in een LSD-trip. Eigenlijk was het gewoon een chemische reactie in zijn hoofd door de drug denk ik.
Want zo is het begonnen met LSD. De Zwitserse chemicus Albert Hofmann ontdekte het spulletje bij toeval in een laboratorium. Ik zie het al helemaal voor me. Hofmann was wat aan het klooien met moederkoren, een schimmel die op rogge voorkomt. Hij was zich niet bewust van de hallucinogene eigenschappen ervan. Hij had nog iets op zijn vinger zitten en stopte deze per ongeluk in zijn mond. In één klap werd het saaie laboratorium omgetoverd tot een ruimte met een spectaculaire lichtshow. Ruimte en Tijd dachten: ‘Laten we eens gek doen’. De ruimte werd oneindig groot en de tijd zette zichzelf even stil.
‘Dit smaakt naar meer’, dacht Hofmann en drie dagen later nam hij een hogere dosis. En ja hoor: ‘In een droomtoestand, met gesloten ogen - ik vond het daglicht onaangenaam fel - zag ik een ononderbroken stroom van fantastische beelden, buitengewone vormen met een intens, caleidoscopisch kleurenspel.’ Aldus onze Zwitserse wetenschapper.
LSD werd op de markt gebracht als psychiatrisch geneesmiddel. Problemen en stress, zorgen en frustraties verdwenen als sneeuw voor de zon bij de psychiatrische patiënten. Het middel won wereldwijd aan populariteit, vooral in de hippiebeweging. De autoriteiten raakten verontrust. Stel je voor dat het overgrote deel van de bevolking gelukkig en relaxed, en niet meer productief is. Waar moet het dan heen met de economie? Maar ook de drugsdoden op jonge leeftijd baarde zorgen. Muzikanten als Janis Joplin, Jimi Hendrix, Brian Jones van de Rolling Stones stierven op jonge leeftijd, mede door extreem drugsgebruik.
Nu zijn we ruim vijftig jaar later. In De Boerderij mag niet gerookt of geblowd worden. Heel normaal in een openbare ruimte in 2025. Een vleugje hippie-cultuur is nog wel aanwezig. De hippies van toen zijn nu mannen of vrouwen van in de zeventig die nog steeds genieten van de muziek uit de jaren zestig en zeventig als deze in De Boerderij op het programma staat. Allemaal hartstikke vriendelijke en aardige mensen. Hier en daar overheerst een dikke buik, want bier mag er nog wel gedronken worden in De Boerderij.
Ongetwijfeld zal er op andere plekken nog wel gesnoven, gespoten en geblowd worden, want drugs krijg je de wereld niet uit. Maar de essentie die Greatful Dead voor ogen had, staat nog steeds overeind: ‘Een wereld van liefde, vrede’ en ‘Alles is leven, daar moet je respect voor hebben’. Ook bij De Boerderij, maar dan wel zonder gevaarlijke harddrugs. De huidige inwoners in Zoetermeer hoeven zich daar geen zorgen om te maken.
Gerrit-Jan Vrielink