COLUMN - Verhaal achter de Platenhoes - The Durutti Column – The Return of the Durutti Column [1979]
Een hoes van schuurpapier. Echt schuurpapier. Het is een van mijn collector’s items en ik had hem bijna weggegooid.
De band Durutti Column zei me op dat moment niets. En de plaat beschadigde alleen maar de andere hoezen van een collectie die ik op de kop had getikt.
Totdat ik er achter kwam dat de originele LP zeldzaam is en nu voor 250 euro of meer wordt verhandeld. Ook blijkt er een hele filosofie achter het concept van een LP van schuurpapier te zitten.
Het idee ontstond in de jaren vijftig van de vorige eeuw bij de stroming Situationistische Internationale: een stel zelfingenomen kunstenaars die het wereldwijde kapitalisme omver wilden werpen. Guy Debord, een van de stichters van de Situationisten, had in 1958 het ingenieuze idee om een van zijn boeken met schuurpapier te bedekken. De bedoeling was om alle boeken die ermee in aanraking kwamen te versnipperen. Immers: als je iets nieuws wil creëren, moet je eerst je oude omgeving vernietigen (vonden deze marxisten).
Het duurde 22 jaar voordat dit idee op een platenhoes werd toegepast. Toepasselijk genoeg was die plaat het debuutalbum van de Engelse band The Durutti Column, die hun naam ontleende aan een Situationistische strip. "Onze gitarist Dave Rowbotham bedacht het concept", vertelt Vini Reilly, in een interview over deze LP. Rowbotham had een boek over de Situationistische Internationale gelezen en overtuigde de anderen dat een schuurpapieren hoes een goed idee was. Tony Wilson, de baas van platenlabel Factory Records, was in ieder geval laaiend enthousiast, “Het is een prachtig idee om te bedenken dat een plaat elke plaat die ernaast ligt, vernietigt. Het past helemaal bij de postpunk periode van de jaren tachtig.”
Helaas kostte het een fortuin om de hoes te maken. Na aankoop van 4000 stukken schuurpapier van 33 cm en de verdere productiekosten was er amper nog geld over voor de opnames van de eigenlijke plaatopnames.
Je zou een plaat met rauwe en donkere muziek verwachten, want dat was de specialiteit van Factory Labels, dat bekend werd met Joy Division en de opvolgband New Order. Het tegengestelde is waar. De muziek staat haaks op de hoes. Reilly kreeg ruzie met de andere leden van de banden en bleef alleen achter. De plaat is dus in feite een solo-album van Reilly, met een meditatieve verzameling klassiek getinte gitaarstukken, ondersteund door minimalistische elektronische drumritmes.
Dus waarom dan toch die letterlijk schurende hoes?, vraag je je dan af.
Platenbaas Wilson schrijft hierover: “Het laat zien dat de hele muziekindustrie ons geen reet kon schelen. We hadden geen band. We hadden alleen nog een wazige gitarist, die nog maar drie dagen tijd had in de studio. Het was de tijd van de postpunk, dus het was best radicaal om deze plaat met zeer persoonlijke gitaarstukken uit te brengen. Maar we hebben er uiteindelijk een verdomd goed album van gemaakt. De hoes was al bedacht, die gingen we niet meer veranderen.”
Jaren later is de muziek alleen nog op CD te krijgen. Wilson: “De hoes werkt niet bij een CD. Ik haat die plastic CD-doosjes.”
Ik ben dus één van gelukkige platenverzamelaars die een exemplaar van deze LP heeft, waarvan er slechts 4000 van zijn uitgebracht. Wel heb ik er een plastic beschermhoes omheen gedaan. Dat mijn andere hoezen beschadigd worden, gaat me iets te ver.
Af en toe geef ik een presentatie over platenhoezen en gebruik ik deze plaat als voorbeeld over de relatie tussen kunststromingen en albumcovers. Niet iedereen begrijpt dat blijkbaar. Laatst was er iemand in de zaal die vroeg om welke dikte schuurpapier het gaat. Helaas kon ik hem daar geen antwoord op geven. Wel grof.
Gerrit-Jan Vrielink